Najpierw, w maju 2023 roku, nakładem Zysk i S-ka Wydawnictwa ukazała się książka Krzysztofa Masłonia „Klątwa sprzeczności”, przedstawiająca sylwetki trzydziestu trzech XX-wiecznych pisarzy polskich – między innymi Witolda Gombrowicza, Sławomira Mrożka, Zofii Kossak, Jana Brzechwy, Gustawa Morcinka, Stanisława Lema, Stefana Kisielewskiego, Aleksandra Wata i Marii Kuncewiczowej. Dopełniła ona, choć nie wyczerpała, tematy podjęte przez autora w jego wcześniejszych, wydanych również przez poznańską oficynę książkach „Od glorii do infamii” (2015) i „W pisarskim czyśćcu” (2017). Razem przedstawiały obraz literatury, która w, zdawałoby się, wyjątkowo niesprzyjających okolicznościach poddana została oddziaływaniu straszliwych totalitaryzmów – hitlerowskiego i stalinowskiego – ale sprostała wymaganiom swojego czasu.
Literaturę polską w tym kształcie w jakim istnieje dzisiaj stworzyli między innymi Józef Mackiewicz i Stanisław Cat-Mackiewicz, Konstanty Ildefons Gałczyński i Czesław Miłosz, Władysław Broniewski i Gustaw Herling-Grudziński, Jan Lechoń i Jerzy Andrzejewski, Melchior Wańkowicz i Adam Ważyk. Wojna przeorała ich życiorysy. Jedni zapisać się mieli w dziejach jako niezłomni strażnicy najwyższych wartości, drudzy – jako konformiści. W swoich zmaganiach z historią kładli na szalę to, co mieli najcenniejszego: talent. Zyskali glorię lub infamię, a bywało, że i glorię, i infamię. Nie ma literatury polskiej bez Zbigniewa Herberta, ale i bez Wisławy Szymborskiej, bez Tadeusza Konwickiego i bez Marka Nowakowskiego, bez zapisującego w jej historii najnowszej rozdziały Jarosława Marka Rymkiewicza. Każdy z tych bohaterów literackiego Parnasu zmierzał własną drogą do pisarskiego nieba, niejednego jednak poprowadziła ona w odwrotnym kierunku. A, jak to zwykle bywa, dla większości metą okazał się półmetek – znaleźli się w literackim czyśćcu.
Półwiecze pomiędzy 1939 a 1989 rokiem, pomiędzy wojną, okresem PRL-u, upadkiem komunizmu i dojściem do demokracji, okazało się trudną próbą charakterów dla wielu ludzi pióra – dla każdego z osobna. Pisarz Józef Baran, komentując książkę Masłonia z 2023 roku, zauważył: „Książka arcyciekawa, przede wszystkim dlatego, że nieobjęta autocenzurą political correctness (lewacką, prawacką), przez co wiarygodna czytelniczo”. Publikacja ta ujawniała tajemnice i zagadki losów pisarzy wywierających wpływ na powojenne życie literatury polskiej. Prof. Stefan Grajek, kardiolog, autor „W poszukiwaniu utraconego smaku”: „Klątwa sprzeczności” to bolesne rozdarcie między wyborami etycznymi powikłanego życia a jakością artystyczną literackiego dzieła, między prawością a konformizmem, między zasadą a wyjątkowością. Autor nie osądza, stara się zrozumieć, przytacza fakty, które znać trzeba. Jest jak dobry lekarz, daje zapis choroby, ale nie gorszy się ani nie panikuje z powodu stanu pacjenta (…)”.
Książki Krzysztofa Masłonia, składające się na tę tetralogię, można zamawiać w księgarni internetowej wydawcy na stronie https://sklep.zysk.com.pl/.
Obecnie ukazała się najnowsza książka Krzysztofa Masłonia pt. „Rachunek sumienia”, kontynuująca jego osobistą historię dwudziestowiecznej literatury polskiej. Autor przedstawia w niej kolejne trzydzieści dwie sylwetki zarówno najbardziej znanych pisarzy i poetów, jak i niemal zupełnie zapomnianych. Są wśród nich Zofia Nałkowska, Józef Czechowicz, Krzysztof Kamil Baczyński, Kazimiera Iłłakowiczówna, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Tadeusz Dołęga-Mostowicz, Tadeusz Breza, Alfred Szklarski, ale i Eugeniusz Małaczewski, Juliusz Krzyżewski, Władysław Zambrzycki, Wiesław Helak czy Beata Obertyńska. Znajdziemy w najnowszej publikacji twórców niszowych, czytanych głównie przez koneserów pięknego słowa – Romana Brandstaettera i Hannę Malewską, a obok nich kreatorów masowej wyobraźni z Rafałem Wojaczkiem i Anną Świrszczyńską na czele. Jedni urodzili się jeszcze w dziewiętnastym stuleciu, aktywność innych przypadała także na wiek XXI. Niektórzy wciąż piszą i wydają nowe książki, aktywnie uczestnicząc we współczesnym życiu literackim i publicznym, że wymienimy na przykład Eustachego Rylskiego czy Wiesława Helaka. Niezależnie od różnic ich dzielących, przynależą do czasu danego im i nam – minionego wieku, tak ważnego dla Polski. Książki tych pisarzy budowały rodzimą tożsamość, prowokowały dyskusje, sprawiały, że literatura odgrywała jeśli nie wybitną, to znaczącą rolę w naszych dziejach najnowszych. Czy wszyscy ludzie pióra sprostali wymaganiom, jakie postawiła przed nimi historia? Jak dzisiaj wypada pisarski rachunek sumienia? Niektóre kwestie wciąż pozostają otwarte.
W „Słowie przedostatnim”, zapowiadającym najnowszy tom, Krzysztof Masłoń stwierdził: „Na razie, poczynając od inaugurującego cykl tomu „Od glorii do infamii” (2015), przedstawiłem, a w wielu przypadkach raczej przypomniałem, 129 pisarzy polskich. Dwudziestowiecznych, co podkreślam, gdyż choć mamy już za sobą, chwalić Boga, ćwierć następnego stulecia, śmiem twierdzić, że literatura polska, a przynajmniej ta jej część, która odbiorców i siebie samych traktuje serio, swymi korzeniami wciąż tkwi w wieku poprzednim. A traumy drugiej wojny światowej i jej następstw nie pozbędzie się długo jeszcze”.
O autorze: Krzysztof Masłoń (ur. 1953) jest publicystą, dziennikarzem, krytykiem literackim. Przez wiele lat związany z „Rzeczpospolitą” i „Magazynem Literackim Książki”, od 2012 roku także z tygodnikiem „Do Rzeczy”. Laureat wielu branżowych nagród. Autor książek „Lekcja historii najnowszej”, „Żydzi, Sowieci i my”, „Bananowy song. Moje lata 70.”, „Puklerz Mohorta. Lektury kresowe”, cyklu sylwetek dwudziestowiecznych pisarzy „Od glorii do infamii”, „W pisarskim czyśćcu”, „Klątwa sprzeczności”, „Rachunek sumienia”. Zapowiedział, że cykl zakończy się pięcioksiągiem, gdyż bezwzględnie jeszcze kilku, kilkunastu sylwetek w tym zestawie brakuje, między innymi tak znaczących, jak ks. Jan Twardowski, Anna Kamieńska czy Wiesław Myśliwski.
Krzysztof Masłoń „Rachunek sumienia”. Zysk i S-ka Wydawnictwo, Poznań 2025. Stron 352, oprawa twarda. Premiera 1 lipca 2025. Książkę można zamawiać na stronie https://sklep.zysk.com.pl/rachunek-sumienia.html. Dzięki życzliwości wydawcy mamy dla Czytelników LADY’S CLUB dwa egzemplarze tej publikacji. Poniżej nasz konkurs z jednym pytaniem.
KONKURS CZYTELNICZY
Dzięki uprzejmości Zysk i S-ka Wydawnictwa (www.zysk.com.pl) ogłaszamy dla Czytelników portalu LADY’S CLUB konkurs, w którym można zdobyć 2 egzemplarze książki Krzysztofa Masłonia „Rachunek sumienia. Sylwetki dwudziestowiecznych pisarzy”. Otrzymają je ci z Państwa, którzy odpowiedzą na pytanie: Co było najważniejsze dla wszystkich pisarzy (niezależnie od poglądów) w naszej dwudziestowiecznej literaturze? Odpowiedzi wysyłajcie na adres: redakcja@ladysclub-magazyn.pl.
REGULAMIN
1. Nagrodę w konkursie stanowią 2 egzemplarze książki Krzysztofa Masłonia „Rachunek sumienia. Sylwetki dwudziestowiecznych pisarzy”, ufundowane przez Zysk i S-ka Wydawnictwo.
2. Rozdanie przewiduje 2 zwycięzców – każdy z nich otrzyma po jednym egzemplarzu książki.
3. Rozdanie trwa od 7 lipca 2025 roku do wyczerpania nagród.
4. Do rozdania można zgłosić się tylko raz.
5. Zadanie polega na nadesłaniu odpowiedzi na pytanie: Co było najważniejsze dla wszystkich pisarzy (niezależnie od poglądów) w naszej dwudziestowiecznej literaturze?
6. Spośród nadesłanych odpowiedzi redakcja wyłoni 2 zwycięzców.
7. Wyniki zostaną ogłoszone pod informacją o książce na portalu LADY’S CLUB w sekwencji Pan Book.
8. Uczestnicy mają 3 dni na przesłanie wraz z odpowiedziami na adres redakcja@ladysclub-magazyn.pl swoich danych do wysyłki nagród drogą pocztową; w przypadku braku takiej informacji w wyznaczonym czasie zostanie wybrana kolejna osoba.
