Maria Schweidler, córka pastora, pragnąc uśmierzyć ból i nędzę dotkniętych wojną mieszkańców wioski, postanawia sprzedać znaleziony bursztyn i kupić jedzenie dla głodujących. Pada jednak ofiarą plotek rozsiewanych przez parającą się czarami sąsiadkę i staje przed sądem, oskarżona o bycie wiedźmą. „Bursztynowa czarownica” jest jedną z najciekawszych powieści Wilhelma Meinholda, autora słynnej „Sydonii”.
Akcja powieści rozgrywa się w czasie wojny trzydziestoletniej. Dla Oscara Wilde’a była ulubioną lekturą wieku młodzieńczego. Napisana w kronikarskim stylu i zgrabnie osadzona w realiach epoki, jest jednocześnie dziełem poetyckim i wciągającym. To niezwykle poruszająca historia dziewczyny oskarżonej o czary. Przeczytajcie ją w nowym przekładzie Barbary Grunwald-Hajdasz.
Autor tej gotyckiej powieści, pastor ewangelicki Meinhold, twierdził, że odkrył częściowo uszkodzony rękopis napisany przez XVII-wiecznego pastora Abrahama Schweidlera (ponoć sprawującego księżą posługę w miejscowości Koserow na wyspie Uznam i znanego wśród wiernych z kazań pełnych ognia, siarki i diabłów). Schweidler rzekomo odkrył zapiski wśród śmieci w chórze starego kościoła. Rękopis zawierał historię córki pastora, Marii, nazywanej przez miejscowych „bursztynową czarownicą”. Stylizowana opowieść w rzeczywistości została napisana przez Wilhelma Meinholda i określana była w owym czasie jako „najciekawszy proces o czary kiedykolwiek znany”. Kiedy pojawiła się po raz pierwszy w wydaniu książkowym, prawie wszyscy niemieccy krytycy uwierzyli, że jest to autentyczny dokument historyczny. Praca przyciągnęła uwagę krytyki nie tylko ze względu na dramatyczny charakter narracji, lecz także wywołała spory o to, które fragmenty są oryginalne, a które rekonstrukcjami Meinholda, napisanymi w XVII-wiecznym stylu.
O autorze: Johannes Wilhelm Meinhold był pomorskim księdzem, doktorem teologii i pisarzem. Urodził się 27 lutego 1797 w Lütow na wyspie Uznam (inne źródła podają jako miejsce urodzenia Netzelkow), gdzie jego ojciec Georg Wilhelm Meinhold był pastorem luterańskim. Matka, Anna Elisabeth, odumarła Wilhelmowi gdy miał osiem lat; jego wychowaniem zajęła się macocha Friederike Christine Sophie. Początkowo chłopiec nauki pobierał u swojego ojca, głównie w zakresie języków starożytnych. Dorastając w atmosferze wojen napoleońskich, jesienią 1813 roku Wilhelm zapisał się na studia filologiczne, filozoficzne i teologiczne na Uniwersytecie w Greifswaldzie. Po ukończeniu edukacji był księdzem w Koserowie (Kosarzowie) na wyspie Uznam od 1821 do 1827 roku. Przez następne 17 lat posługiwał jako ksiądz ewangelicki w Krumminie, także na wyspie Uznam, po czym przeniósł się na Pomorze Wschodnie. Ze względu na nieposłuszne zachowanie (kroniki milczą o szczegółach, wiadomo tylko, że był skonfliktowany z wiernymi i urzędami) przeszedł w 1850 roku na wcześniejszą emeryturę i zmarł 30 listopada 1851 roku w Berlinie-Charlottenburgu. Przedwczesna śmierć uniemożliwiła mu zamiar przejścia na katolicyzm. Meinhold był poetą (dobrze wypowiadał się o jego wierszach Johann Wolfgang von Goethe), dramaturgiem i powieściopisarzem. Najbardziej znane jego dzieła to dwie historyczne powieści gotyckie: „Maria Schweidler, die Bernsteinhexe” („Bursztynowa czarownica”), która została po raz pierwszy opublikowana w archaizującym, kronikarskim stylu anonimowo w roku 1838, i „Sidonia von Bork, die Klosterhexe” (1847) – rzecz o Sydonii von Bork należącej do najstarszego szlacheckiego rodu Pomorza, straconej w 1620 roku po procesie o czary (akta procesowe Sydonii von Bork przetrwały zawieruchę dziejową i niedawno świetna polska pisarka Elżbieta Cherezińska zrekonstruowała historię tej wyjątkowej kobiety w powieści „Sydonia. Słowo się rzekło”, Zysk i S-ka 2023).
Proboszcz Meinhold przyznał się do napisania „Bursztynowej czarownicy” już po opublikowaniu dzieła. Pierwotnie podał się tylko jako wydawca, za co później był oskarżony „o świadome fałszerstwo wysłane w świat, by krytykę doprowadzić ad absurdum”. Nawiasem mówiąc, autor uwiarygodnił się przed czytelnikami przez fakt, że jeszcze za jego życia na dalekiej bałtyckiej wyspie palono na stosach kobiety oskarżone o uprawianie czarów i że nawet po zaniechaniu procesów o czary obsesja ludzi na tym tle nie wygasła tak szybko. Stąd ogromna popularność „Bursztynowej czarownicy” w tamtych czasach. Natychmiast po opublikowaniu książka została przetłumaczono na angielski i zdobyła ogromną popularność w wiktoriańskiej Anglii. Już w roku 1844 doczekała się także licznych adaptacji scenicznych, między innymi w Wiedniu, Hamburgu i Berlinie, a w Londynie – wersji operowej.
Wilhelm Meinhold „Bursztynowa czarownica” (tytuł oryginału niemieckiego „Maria Schweidler, die Bernsteinhexe”). Zysk i S-ka Wydawnictwo, Poznań 2024. Stron 328, oprawa twarda. Przełożyła Barbara Grunwald-Hajdasz. Premiera 18 czerwca 2024. Książkę można zamówić z rabatem w księgarni internetowej wydawcy na stronie https://sklep.zysk.com.pl/bursztynowa-czarownica.html. Polecamy! Dzięki życzliwości Zysk i S-ka mamy dla Was 2 egzemplarze tej powieści. Poniżej nasz tradycyjny konkurs błyskawiczny z jednym pytaniem.
KONKURS CZYTELNICZY
Dzięki uprzejmości Zysk i S-ka Wydawnictwa (www.zysk.com.pl) ogłaszamy dla Czytelników portalu LADY’S CLUB konkurs, w którym można zdobyć 2 egzemplarze książki Wilhelma Meinholda „Bursztynowa czarownica”. Otrzymają je ci z Państwa, którzy pierwsi odpowiedzą na pytanie: Jak się nazywa doroczna impreza na wyspie Uznam, podczas której odbywają się spektakle o stworzonej przez Meinholda bursztynowej czarownicy? Odpowiedzi wysyłajcie na adres: redakcja@ladysclub-magazyn.pl.
REGULAMIN
1. Nagrodę w konkursie stanowią 2 egzemplarze książki Wilhelma Meinholda „Bursztynowa czarownica”, ufundowane przez Zysk i S-ka Wydawnictwo.
2. Rozdanie przewiduje 2 zwycięzców – każdy z nich otrzyma po jednym egzemplarzu książki.
3. Rozdanie trwa od 22 czerwca 2024 roku do wyczerpania nagród.
4. Do rozdania można zgłosić się tylko raz.
5. Zadanie polega na jak najszybszym nadesłaniu odpowiedzi na pytanie: Jak się nazywa doroczna impreza na wyspie Uznam, podczas której odbywają się spektakle o stworzonej przez Meinholda bursztynowej czarownicy?
6. Spośród nadesłanych odpowiedzi redakcja wyłoni 2 zwycięzców.
7. Wyniki zostaną ogłoszone pod informacją o książce na portalu LADY’S CLUB w sekwencji PAN BOOK.
8. Uczestnicy mają 3 dni na przesłanie wraz z odpowiedziami na adres redakcja@ladysclub-magazyn.pl swoich danych do wysyłki nagród drogą pocztową; w przypadku braku takiej informacji w wyznaczonym czasie zostanie wybrana kolejna osoba.
ROZWIĄZANIE KONKURSU. Pytanie: Jak się nazywa doroczna impreza na wyspie Uznam, podczas której odbywają się spektakle o stworzonej przez Meinholda bursztynowej czarownicy? Odpowiedź: Na wyspie Uznam w kościele ewangelickim w nadmorskim kurorcie Kosarzowie (niem. Koserow, Ostseebad, Usedom), w miejscu, w którym zaczyna się akcja „Bursztynowej czarownicy” i gdzie sam autor Wilhelm Meinhold był niegdyś proboszczem, każdego lata odbywa się impreza pod nazwą Klassik am Meer (Klasyka nad morzem), podczas której artyści teatru odgrywają spektakl o nieszczęsnej Marii, córce pastora. Sztuka zaczyna się od tego, że czworo aktorów – Ulrich Müller Hönow jako Abraham Schweindler (pastor Kosarzowa), Francis Sieler jako jego córka Maria Schweindler, Christian Bahrmann jako kapitan Wittich von Appelmann i Astrid Bless jako Lise Kolken – idzie długim korytarzem na kościelną scenę przed ołtarzem i wypowiada chóralnie tekst z powieści Meinholda. Widzowie od razu czują się tak, jakby przenieśli się w czasy wojny trzydziestoletniej, okres cierpienia, okrucieństw i głodu. Meinhold, który w 1843 roku oszukał wszystkich swoją kroniką o odkryciu relacji naocznego świadka z procesu o czary na wyspie Uznam, do dziś urzeka tą opowieścią nie tylko widzów w kościele, ale także wielu czytelników. W kościele luterańskim w Kosarzowie (Feldsteinkirche) w ramach mającego już 25-letnią tradycję festiwalu Klassik am Meer w udanym przedstawieniu aktorzy i poruszane przez nich lalki co roku przenoszą publiczność w czasy intryg, okrucieństw i nędzy. Tekst Meinholda stanowi podstawę dla bohaterów sceny, którzy kiedyś mieszkali na wyspie Uznam, gdzie Maria znalazła u podnóża Gleislbergu żyłę bursztynu, a w książęcym mieście Wolgast znalezisko zamieniła na pieniądze, za które kupiła jedzenie dla całej parafii Kosarzów. Córka pastora wkrótce jednak stała się ofiarą intrygi i oskarżona została o czary… Książki otrzymują: 1) Jagoda Buczek, Świnoujście; 2) Marianna Mielcarek, Rewal. GRATULUJEMY! (wpis z 25 czerwca 2024)
