Na bok spory „dokładnej daty”, tysiąc lat Ci stuknęło, Pierwszy Królu, mój Chrobry! Z tej okazji odnowiliśmy okładkę „Gry w kości”, powieści, w której spotkaliśmy się po raz pierwszy. Mam nadzieję, że Twój duch świętuje – napisała w mediach społecznościowych Elżbieta Cherezińska, autorka „Hardej”, „Królowej”, cyklu „Odrodzone królestwo”, cyklu „Północna droga”, „Legionu”, „Turnieju cieni”, „Sydonii” i wielu innych znakomitych książek.
Tysiąclecie koronacji Bolesława na pierwszego króla Polski na pewno świętuje nie tylko duch Chrobrego, ale i pisarka wraz z Zysk i S-ka Wydawnictwem. Po piętnastu latach od pierwszego wydania poznańska oficyna wznowiła właśnie „Grę w kości”, powieść, której akcja toczy się około roku 1000, gdy Bolesław z Ottonem stanęli twarzą w twarz i niemiecki cesarz Otto III ponoć nałożył mu na skronie swój własny diadem. Niektórzy historycy podkreślają, że właśnie wtedy nastąpił symboliczny moment koronacji Bolesława, bo ten właściwy nastąpił ćwierć wieku później. Podjęte po roku 1000 w Stolicy Apostolskiej polskie i sojusznicze starania o zgodę papieża na koronację monarchy zostały jednak storpedowane przez przeciwników naszego władcy, a przygotowaną już (podobno) koronę otrzymał nie on, lecz książę węgierski Stefan. Kolejnym staraniom w tym kierunku przeszkodziły następnie śmierć cesarza Ottona III i konflikt Bolesława z jego następcą, Henrykiem II. Na długie lata opóźniło to plany koronacyjne polskiego monarchy, aż do roku 1025. A czy faktyczna koronacja wtedy się dokonała i czy było to w Gnieźnie – dowodów bezpośrednich w kronikach brak. Historycy przyjmują jedynie umownie, na podstawie dowodów pośrednich, że stało się to w Wielkanoc 18 kwietnia 1025 roku. W dwa miesiące później, w czerwcu 1025 roku, król Bolesław zmarł.
Ale nic to! Jesteśmy w Gnieźnie, w roku 1000. Otto III to dwudziestoletnie genialne cesarskie dziecko, któremu powierzono władzę nad największą potęgą chrześcijańskiego świata. Od trzeciego roku życia w cesarskiej koronie. Otoczony najwybitniejszymi umysłami epoki. Zmęczony władzą, znajduje upodobanie w ekstazie. Z kolei Bolesław Chrobry to trzydziestotrzyletni mężczyzna. Świadomy siebie, rozgrywający sojusze. Kocha kobiety, seks, szaleńcze polowania, przyjaciół, mocne wrażenia. Pragnie korony i dla niej gotów jest na wszystko.
Nie tylko księstwo Chrobrego i cesarstwo Ottona, ale i cała Europa wchodzi w rok tysięczny. Dwubiegunowa konstrukcja „Gry w kości” poprzez osobne sekwencje dworu piastowskiego, cesarskiego i papieskiego – świata Bolesława Chrobrego i świata Ottona III – wiedzie do spotkania w Gnieźnie w marcu 1000 roku. Każdy z władców gra wtedy o wszystko. Powieść Elżbiety Cherezińskiej unika przerysowań i patosu. Jest współczesna do szpiku – nomen omen – kości: wojna wywiadów, polityka, racje stanu, manipulacja informacją, średniowieczny public relations. A jednocześnie doskonale oddaje realia historyczne, szczegół, detal i to, co w średniowieczu najgłębsze: mentalność epoki, w której religijna ekstaza i okrucieństwo graniczą ze sobą.
Z każdego grzechu można się wyspowiadać. Wszystko dzieje się bardzo szybko. „Gra w kości”, choć może zdawać się brawurowa, opiera się na faktach. Tych, które można wyczytać ze źródeł. I tych, których szukamy między ich wierszami. Co się wydarzy, gdy Bolesław stanie z Ottonem twarzą w twarz? A gdzie miejsce świętego Wojciecha Adalberta? To właśnie „Gra w kości”! Uznaje się, że święci się nie psują – ale kto będzie miał odwagę sprawdzić?
Wiosną 1025 roku dotychczasowy książę Bolesław, nazwany później Wielkim lub Chrobrym, dopełnił aktu koronacji królewskiej, stając się pierwszym namaszczonym na króla władcą Polski. Ówcześni kronikarze nie podali ani daty dziennej, ani miejsca tego wydarzenia. Jedynie na podstawie pośrednich danych można z pewnym prawdopodobieństwem wskazać na 18 kwietnia 1025 roku – święto Wielkanocy – i jako miejsce koronacji archikatedrę w Gnieźnie. Czy tak jednak było? Faktem jest natomiast, że Bolesław Chrobry zręcznie wykorzystał niepewną sytuację cesarstwa niemieckiego po śmierci swojego długoletniego wroga Henryka II w 1024 roku, jak i niemal równoczesną śmierć papieża Benedykta VIII, by dopełnić ceremonii namaszczenia i koronacji, wieńczących długoletnie starania. Pierwsza koronacja z 1025 roku była nie tylko aktem religijnym, ale przede wszystkim politycznym, manifestacją woli niepodległości i suwerenności młodego państwa polskiego. Polskę zaczęto odtąd określać i opisywać jako królestwo, choć godność monarsza jej władców ostatecznie utrwaliła się dopiero po koronacji Władysława Łokietka w 1320 roku. Jaką rolę odegrał w tym wszystkim sam książę Bolesław? Czy jego sukcesy z 1000 i 1025 roku przetrwały próbę czasu? Dlaczego koronacji z 1025 roku nie zanotowało niemal żadne źródło powstałe w Polsce? Zanim poznamy te słynne wydarzenia, zajrzyjmy za kulisy historii sprzed ćwierćwiecza koronacji Bolesława.
„Gra w kości” Elżbiety Cherezińskiej nie jest wyłącznie fikcją literacką. Powieść ma solidną podbudowę – dzieło naukowe profesora Przemysława Urbańczyka „Trudne początki Polski”, które stało się inspiracją do powstania książki. Profesor (początkowo sceptyczny i oporny, gdyż nie bardzo wierzył w efekt skrzyżowania pracy poważnego badacza z przedsięwzięciem „artystycznym”) zgodził się ostatecznie otoczyć powieść Cherezińskiej opieką naukową, dzięki czemu w warstwie fabularnej – owszem – książka jest zmyśleniem, wizją historii, a jednocześnie w sferze dostępnej wiedzy historycznej na temat epoki – próbą sensownej rekonstrukcji. W ten sposób, jak stwierdziła autorka, jej powieść „zyskała podskórną tkankę” – cytatów z przeszłości wplecionych w dialogi, w siatkę miejsc i obrazów autentycznych, które stały się nagle żywymi „miejscami akcji”. W efekcie otrzymaliśmy dzieło o Chrobrym, który – jak podkreśliła pisarka – jak żaden inny z władców Polski stał się współcześnie kluczem do czytania naszej narodowej tożsamości.
O autorce: Elżbieta Cherezińska urodziła się w 1972 roku w Pile, mieszka w Kołobrzegu. Jest teatrologiem, absolwentką Wydziału Wiedzy o Teatrze Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie, i pisarką specjalizującą się w powieści historycznej. Debiutowała w 2005 roku książką napisaną wspólnie z Szewachem Weissem „Z jednej strony, z drugiej strony”, literacką biografią byłego ambasadora Izraela w Polsce. Od 2008 roku związana z Wydawnictwem Zysk i S-ka w Poznaniu, którego nakładem ukazała się publikacja „Byłam sekretarką Rumkowskiego. Dzienniki Etki Daum”, napisana na podstawie pamiętników sekretarki Chaima Mordechaja Rumkowskiego w formie dziennika i oddająca historyczne realia łódzkiego getta. Od 2009 roku zaczęły ukazywać się kolejne części „Północnej drogi”, które zapewniły autorce stałe miejsce na polskim rynku literackim. W 2010 roku pojawiła się „Gra w kości” – pierwsza jej powieść o Piastach, opisująca czas zjazdu gnieźnieńskiego, a przede wszystkim oddająca realia średniowiecznej Europy przełomu tysiącleci. Przedstawia relacje pomiędzy Polską Bolesława Chrobrego a cesarstwem Ottona III. Bestsellerowa „Korona śniegu i krwi”, wydana w 2012 roku, jest powieścią osadzoną w XIII-wiecznej Polsce w epoce rozbicia dzielnicowego. Opisuje walkę o tron Polski i losy pierwszego króla po 200-letnim rozdrobnieniu państwa Przemysła II. Jest to pierwsza część cyklu „Odrodzone królestwo”. W 2013 roku wydana została kolejna bestsellerowa powieść, tym razem z czasów II wojny światowej, „Legion”, historia Brygady Świętokrzyskiej. W 2014 roku ukazała się „Niewidzialna korona”, drugą część cyklu „Odrodzone królestwo”. Powieść opisuje pierwszych dziesięć lat dążenia Władysława Łokietka do objęcia polskiego tronu po śmierci Przemysła II. W 2023 roku ukazała się powieść „Sydonia. Słowo się rzekło”, która wygrała plebiscyt Książka Roku 2023 portalu Lubimy Czytać w kategorii powieść historyczna. Spod pióra pisarki wyszły też książki „Płomienna korona”, „Wojenna korona”, „Harda”, „Królowa”. Na swojej stronie internetowej pisarka stwierdziła: „Mam kłopot z pisaniem o pisaniu. O wiele bardziej fascynujące jest prywatne życie książek, to które zaczyna się poza mną. Wolę więc słuchać co mówią o nich Czytelnicy. Czasami jestem zaskoczona, ale staram się nie wtrącać i, jednocześnie unikać odpowiedzi na pytania o nieopisane historie. Przecież i tak nikt nie uwierzy w zakończenia inne, niż te które sam sobie dopowiedział. Książki, niczym dobre plotki, żyją własnym życiem. Im więcej piszę, tym trudniej mi się rozmawia. Gdy muszę powiedzieć coś o sobie, zasłaniam się książkami. Jestem tylko przecinkiem w napisanym przez siebie zdaniu”. Więcej na https://cherezinska.pl/.
Elżbieta Cherezińska „Gra w kości”. Zysk i S-ka Wydawnictwo, Poznań 2025. Stron 408, oprawa twarda. Książkę można zamówić u wydawcy na stronie https://sklep.zysk.com.pl/gra-w-kosci-8557.html. Premiera 6 maja 2025.
KONKURS CZYTELNICZY
Dzięki uprzejmości Zysk i S-ka Wydawnictwa (www.zysk.com.pl) ogłaszamy dla Czytelników portalu LADY’S CLUB konkurs, w którym można zdobyć 1 książkę Elżbiety Cherezińskiej „Gra w kości”. Otrzyma ją osoba, która ciekawie odpowie na pytanie: Czy około roku 1000 księstwo Bolesława Chrobrego graniczyło bezpośrednio z cesarstwem Ottona III, tak jak dzisiaj Polska z Niemcami? Odpowiedzi wysyłajcie je na adres: redakcja@ladysclub-magazyn.pl.
REGULAMIN
1. Nagrodę w konkursie stanowi 1 książka Elżbiety Cherezińskiej „Gra w kości”, ufundowana przez Zysk i S-ka Wydawnictwo.
2. Rozdanie przewiduje 1 zwycięzcę.
3. Rozdanie trwa od 12 maja 2025 roku.
4. Do rozdania można zgłosić się tylko raz.
5. Zadanie polega na nadesłaniu ciekawej odpowiedzi na pytanie: Czy około roku 1000 księstwo Bolesława Chrobrego graniczyło bezpośrednio z cesarstwem Ottona III, tak jak dzisiaj Polska z Niemcami?
6. Spośród nadesłanych odpowiedzi redakcja wyłoni 1 zwycięzcę.
7. Wyniki zostaną ogłoszone pod informacją o książce na portalu LADY’S CLUB w sekwencji PAN BOOK.
8. Zwycięzcy mają 3 dni na przesłanie na adres redakcja@ladysclub-magazyn.pl swoich danych do wysyłki nagrody drogą pocztową; w przypadku braku takiej informacji w wyznaczonym czasie zostanie wybrana kolejna osoba.
