Przekonania ludzi są napędzane przede wszystkim przez intuicję, a rozum działa głównie w celu uzasadnienia przekonań, które są intuicyjnie oczywiste. Ludzki mózg jest zorganizowany tak, aby reagować na kilka odrębnych typów naruszeń moralności, podobnie jak język jest zorganizowany tak, aby reagować na różne rodzaje jedzenia – twierdzi w swojej znakomitej książce amerykański psycholog społeczny, profesor Jonathan Haidt. Choć wydana została po raz pierwszy dwanaście lat temu, publikacja „Prawy umysł” nie straciła do tej pory nic ze swej aktualności. Książka ukazała się właśnie na rynku księgarskim za sprawą nieocenionego Wydawnictwa Zysk i S-ka.
W kwietniu 2012 roku praca Haidta zajęła 6. miejsce na liście bestsellerów „New York Timesa” w kategorii Literatura Faktu. Amerykański recenzent Ian Birrell nazwał ją „wciągającym studium moralności osób po lewej i prawej stronie”, a angielski krytyk Nicholas Lezard napisał: „Znajduję się w dziwnej sytuacji, ponieważ jestem ostrożny w stosunku do książki, którą również polecam. Jest zabawna, napisana błyskotliwie i skłania do myślenia. Może nawet pomóc Partii Pracy wygrać kolejne wybory, ale nadal nie wyjaśnia, kto obecnie rządzi krajem”. Sam Haidt stwierdził, że „ludzie zbyt szybko poniżają inne punkty widzenia, bez pełnego rozważenia tych poglądów i prób osiągnięcia wspólnego gruntu”. W swojej książce wskazał sześć aspektów, których ludzie używają do oceny moralności i biorą pod uwagę przy wydawaniu osądu. Te aspekty zdefiniował jako: troskę/krzywdę, uczciwość/oszustwo, lojalność/zdradę, autorytet/subwersję, świętość/degradację oraz wolność/ucisk.
Dokonując pogłębionej analizy tych zjawisk, autor zadał sobie (i nam) następujące pytania: dlaczego tak chętnie dzielimy się na przeświadczone o własnej prawości (i sprawiedliwości) wrogie grupy? Dlaczego jedni ludzie mają lewicowe poglądy, inni – konserwatywne, a jeszcze inni zostają libertarianami? Dlaczego niektórzy tak ochoczo podchwytują skandaliczne kłamstwa i teorie spiskowe? Moralność jest dla ludzkości nadzwyczajnym darem, który umożliwił powstanie cywilizacji, a jednocześnie przekleństwem, skazującym nas na nieustanne konflikty i podziały.
W swojej książce Jonathan Haidt rzuca wyzwanie konwencjonalnemu myśleniu o moralności, polityce i religii, analizuje genezę podziałów między ludźmi i wskazuje drogę ku wzajemnemu zrozumieniu. Pokazuje, dlaczego lewicowcy, konserwatyści i libertarianie mają tak różne intuicje na temat tego, co jest dobre, a co złe, i dlaczego każda ze stron ma rację, my zaś potrzebujemy wszystkich tych idei, aby osiągnąć sukces jako społeczeństwo. Ta przystępnie napisana i aktualna pod każdą szerokością geograficzną książka pomoże wielu czytelnikom odrzucić moralizowanie, docenić cud współpracy i zrozumieć adwersarzy po innej stronie politycznego sporu.
Prof. dr hab. Czesław Nosal: „To jest przełomowa synteza w zakresie psychologii moralności. Autor przedstawia w niej matriks moralności w postaci kompletnej struktury sześciu uniwersalnych wymiarów stanowiących fundamenty tego pojęcia. Są one wnikliwie uzasadnione w ramach ewolucyjnych uwarunkowań moralności, różnicowania się postaw politycznych i decyzji moralnych. Matriks predeterminuje pierwsze, spontaniczne ekspresje emocjonalne i intuicyjne odczucia, dopiero później zostaje włączone myślenie racjonalne. Ten intuicyjny słoń, jak pisze autor, reprezentuje pierwotną bazę moralności, modyfikowaną przez środowisko społeczne, kulturę i religię. Racjonalność zaś to jeździec na słoniu. Prorocza była teza filozofa Henriego Bergsona, że intuicja jest wcześniejsza niż rozum. Nie tylko w myśleniu i języku. Teoria matriksa świadczy, że również w podstawach moralności. Książka Jonathana Haidta nie ogranicza się do teorii, przedstawia bowiem rezultaty obszernych badań empirycznych, wspierających jego oryginalną tezę”.
O autorze: Jonathan Haidt (rocznik 1963, na zdjęciu powyżej) jest jednym z najbardziej znanych i wpływowych intelektualistów naszych czasów. Jego główne obszary badań to psychologia moralności i emocje moralne. Psycholog społeczny, profesor w Stern School of Business na Uniwersytecie Nowojorskim. W 1992 roku uzyskał stopień doktora na Uniwersytecie Pensylwanii. Po uzyskaniu doktoratu Haidt studiował psychologię kulturową na Uniwersytecie w Chicago jako stypendysta podoktorancki. Jednocześnie odbywał szkolenie w Narodowym Instytucie Zdrowia Psychicznego pod nadzorem antropologa kulturowego Richarda Shwedera. Haidt nazwał Shwedera „nauczycielem, który wywarł na mnie największy wpływ”. Od lipca 1994 do sierpnia 1995 był adiunktem w Fundacji MacArthura pod kierunkiem psycholog Judith Rodin. Następnie przez szesnaście lat wykładał na Uniwersytecie Wirginii. W 1999 Haidt zaczął działać w nowej dziedzinie psychologii pozytywnej, badając pozytywne emocje moralne. W 2004 roku zaczął stosować psychologię moralną w badaniu polityki, prowadząc badania nad psychologicznymi podstawami ideologii. Praca ta doprowadziła do opublikowania w 2012 roku „Prawego umysłu”. Jonathan Haidt jest także autorem takich książek, jak „Rozpieszczony umysł” i „Hipotezy szczęścia”. W 2013 roku profesor był współzałożycielem Ethical Systems, organizacji non-profit, której celem było szerokie udostępnienie przedsiębiorstwom badań naukowych na temat etyki. W 2015 roku był współzałożycielem Heterodox Academy, organizacji non-profit, która do tej pory działa na rzecz zwiększenia różnorodności punktów widzenia, wzajemnego zrozumienia i produktywnych nieporozumień. Ciekawostką dla nas może być to, że jego dziadkowie byli rodowitymi Rosjanami i Polakami, którzy jako nastolatkowie wyemigrowali do Stanów Zjednoczonych i zostali pracownikami przemysłu odzieżowego. Prywatnie Haidt ma żonę Jayne i dwójkę dzieci. W dziedzinie polityki określa siebie jako centrystę. Bierze udział w inicjatywach dążących do przezwyciężenia podziałów politycznych i zmniejszeniu polaryzacji politycznej w Stanach Zjednoczonych. W 2020 Peter Wehner napisał w „The Atlantic”: „Przez ostatnią dekadę nikt nie dodał więcej do mojego zrozumienia tego, jak myślimy, dyskutujemy i debatujemy o polityce i religii niż Jonathan Haidt”. Dodał, że „w swojej dziedzinie, na swój sposób Jonathan Haidt stara się uleczyć nasze podziały i złagodzić część nienawiści, zwiększyć naszą mądrość i zrozumienie oraz zachęcić nas do okazania sobie nawzajem odrobiny więcej współczucia”. (BUS)
Jonathan Haidt „Prawy umysł. Dlaczego dobrych ludzi dzieli religia i polityka” (tytuł oryginału „The Righteous Mind: Why Good People Are Divided by Politics and Religion”, 2012). Tłumaczenie Tomasz Bieroń. Konsultacja naukowa prof. dr hab. Czesław Nosal. Zysk i S-ka Wydawnictwo (www.zysk.com.pl), Poznań 2024. Stron 600, w tym 116 stron przypisów. Oprawa miękka ze skrzydełkami. Premiera 1 października 2024. Książkę można zamawiać w sklepie internetowym wydawcy na stronie https://sklep.zysk.com.pl/prawy-umysl-dlaczego-dobrych-ludzi-dzieli-religia-i-polityka.html. Dzięki życzliwości Zysk i S-ka mamy dla Was 2 egzemplarze tej publikacji. Poniżej nasz zwyczajowy konkurs dla Czytelników z jednym pytaniem.
KONKURS CZYTELNICZY
Dzięki uprzejmości Zysk i S-ka Wydawnictwa (www.zysk.com.pl) ogłaszamy dla Czytelników portalu LADY’S CLUB konkurs, w którym można zdobyć 2 egzemplarze książki Jonathana Haidta „Prawy umysł”. Otrzymają je ci z Państwa, którzy pierwsi odpowiedzą na pytanie związane z treścią książki: Która dyktatura posłużyła się lamarkizmem i w jakim celu? Odpowiedzi wysyłajcie na adres: redakcja@ladysclub-magazyn.pl.
REGULAMIN
1. Nagrodę w konkursie stanowią 2 egzemplarze książki Jonathana Haidta „Prawy umysł”, ufundowane przez Zysk i S-ka Wydawnictwo.
2. Rozdanie przewiduje 2 zwycięzców – każdy z nich otrzyma po jednym egzemplarzu książki.
3. Rozdanie trwa od 28 września 2024 roku do wyczerpania nagród.
4. Do rozdania można zgłosić się tylko raz.
5. Zadanie polega na jak najszybszym nadesłaniu odpowiedzi na pytanie: Która dyktatura posłużyła się lamarkizmem i w jakim celu?
6. Spośród nadesłanych odpowiedzi redakcja wyłoni 2 zwycięzców.
7. Wyniki zostaną ogłoszone pod informacją o książce na portalu LADY’S CLUB w sekwencji PAN BOOK.
8. Uczestnicy mają 3 dni na przesłanie wraz z odpowiedziami na adres redakcja@ladysclub-magazyn.pl swoich danych do wysyłki nagród drogą pocztową; w przypadku braku takiej informacji w wyznaczonym czasie zostanie wybrana kolejna osoba.
ROZWIĄZANIE KONKURSU. Pytanie: Która dyktatura posłużyła się lamarkizmem i w jakim celu? Odpowiedź: Dyktatura sowiecka, próbująca stworzyć rasę ludzi radzieckich. Najpierw jednak wyjaśnijmy, że lamarkizm był materialistyczną teorią ewolucji, kwestionującą stałość cech gatunkowych i uznającą za fakt powstawanie nowych gatunków w wyniku naturalnych procesów oraz próbującą tłumaczyć mechanizm i przyczyny powstawania zmian. Nazwa pochodzi od nazwiska twórcy tej teorii, francuskiego biologa Jeana Baptiste de Lamarcka, który zaprezentował ją w 1809 roku w książce „Filozofia zoologii”. W czasach stalinowskich lamarkistami byli komuniści radzieccy z biologiem Trofimem Łysenko na czele, którzy dążyli do stworzenia nowej rasy – człowieka radzieckiego. Moralność sowiecka wymagała wiary w możliwość przekazywania cech nabytych potomstwu. Łysenko był radzieckim agrobiologiem i agronomem pochodzenia ukraińskiego, twórcą pseudonaukowej teorii „łysenkizmu” i przeciwnikiem genetyki. Pomimo antynaukowej postawy, w czasach Stalina uzyskał w ZSRR rangę najwyższego autorytetu w dziedzinie biologii i utrzymywał ją aż do końca rządów Chruszczowa. „Łysenkizm” określany był jako „nowa biologia” lub „twórczy darwinizm radziecki”. Książki otrzymują: 1) Stefania Ostrowska, Mielec; 2) Melania Trut, Warszawa. GRATULUJEMY! (wpis z 30 września 2024)
