STANISŁAW BUBIN
Polecam powieść trudną, wymagającą skupienia, niezbyt przydatną w pociągu czy tramwaju. O dwoistości ludzkiej natury. Mroczną i tajemniczą, fascynującą. Jej autorem jest William Golding, znany z „Władcy much”, laureat Nagrody Nobla z 1983 roku. Na początku przenosimy się do czasów wojennych. Z płomieni ogarniających zbombardowany Londyn wyłania się cudem ocalały chłopiec. Nikt nie wie skąd się wziął. Narodził się z ognia? Naznaczony odrażającą blizną na twarzy, Matty staje się wyrzutkiem – zarówno w dzieciństwie, jak i w życiu dorosłym. Nie może znaleźć miejsca w społeczeństwie. Ponieważ wciąż jest odrzucany, coraz bardziej zamyka się w sobie. Ucieczkę od codzienności znajduje w Biblii, w której dostrzega własną tożsamość i sens istnienia.
Na wstępie książki autor umieścił motto Sit mihi fas audita loqui (Niech mi wolno będzie powiedzieć to, co słyszałem), pochodzące z „Eneidy” Wergiliusza. Nie znalazło się ono w tym miejscu przypadkiem. Golding mistrzowsko opowiada o sprzecznościach pomiędzy pozorami i rzeczywistością, wyglądem zewnętrznym i światem wewnętrznym bohaterów. Oprócz Matty’ego na kartach powieści pojawiają się jeszcze dwie podobnie jak on zagubione osoby – siostry bliźniaczki Sophy i Toni. Pierwsza wykorzystuje swoją urodę, by zdobywać władzę nad mężczyznami, druga wikła się w przemoc i terroryzm. Autor splata ze sobą ich losy.
„Widzialna ciemność” z 1979 roku, mimo że mniej znana od najsłynniejszej powieści Goldinga, czyli „Władcy much”, zyskała miano jego najbardziej zagadkowego dzieła. Pisarz zajął się w nim problemem walki dobra ze złem, ujawniając ciemną stronę rzeczywistości, w której żyjemy. W „Widzialnej ciemności” po raz pierwszy w swojej twórczości przeniósł walkę dobra ze złem do czasów współczesnych. Postaci sportretowane w książce mają wieloznaczną symbolikę. Wizja świata jest w niej obrazem zagłady w duchu biblijnej Apokalipsy.
Londyńska metropolia w nocy była jasna od wybuchów rakiet, przypominała dno piekieł. Kiedy mały, nagi Matty (takie imię nadali mu urzędnicy, w pełnym brzmieniu nazywał się Matthew Septimus Windrove) wyszedł cało z pożogi, wszyscy analizowali, jak mu się to udało. Chłopiec leżał miesiącami w szpitalu, lecz przeżył. Jego przeszłością był ogień. Czyta się tę książkę dziwnie, ale jest to dziwność pochłaniająca, może właśnie dzięki tej niejednoznaczności. Poznajemy szczegółowo życie Matty’ego, dorastanie, naukę, pracę (często zmieniał miejsca zatrudnienia), okres dojrzały, relacje z innymi ludźmi, poszukiwanie miejsca na ziemi. Mężczyznę i bliźniaczki łączą strach, konflikty, wątpliwości, zagubienie, niedostosowanie do świata. Cały czas są w ruchu, chcą zaspokoić swoje tęsknoty, poszukują tożsamości, usiłują znaleźć lekarstwo na trapiące ich niepokoje. Atmosfera jest ciężka, duszna. Powieść, jak wspomniałem, nie jest łatwa w odbiorze, może nawet nasilić stany depresyjne (jeśli ktoś je miewa), ale ma też w sobie coś magicznego, wciągającego, angażującego.
W czasie wojny Golding służył w brytyjskiej marynarce wojennej, uczestniczył w bitwach morskich i konwojach. Po wojnie, przez jakiś czas, pracował jako nauczyciel. Zapewne doświadczenia wojenne, okrucieństwo, jakie widział, nie pozostały bez wpływu na mroczny ton powieści. „Widzialna ciemność” zaczyna się w czasie drugiej wojny światowej, a kończy pod koniec lat siedemdziesiątych dwudziestego wieku. Pisarz nie daje nam odpowiedzi na pytanie, dlaczego wszyscy ludzie są źli, dlaczego nawzajem się krzywdzą. I z jakiego powodu każdy ma swoje mroczne tajemnice: były nauczyciel pan Pedigree, bliźniaczki Sophy i Tina Stanhope, księgarz Sim Goodchild i inni. Dzieci nie są niewinne, kobiety niezbyt czułe i wrażliwe, mężczyźni wcale nie tak szlachetni. Nic nie jest dobre, nie ma wolności i sprawiedliwości. Człowiek jest spętany złem. Kiedy zamknie oczy i zajrzy do swojego wnętrza – wpada w lęk i przerażenie. „Wszyscy jesteśmy szaleni, cała nasza przeklęta rasa ludzka” – mówi jeden z bohaterów. Czy ci ludzie odnajdą cokolwiek, co da im nadzieję na zmiany, na lepsze życie, coś, co oczyści świat? Może wreszcie ulegną przemianie i pozbędą się okrucieństwa?
Trzeba tę książkę przeczytać uważnie i ze zrozumieniem, zastanowić się nad tym i poszukać śladów optymizmu, odrobiny nadziei. Być może, na przykład, zawarta jest ona w stwierdzeniu jednego z bohaterów: „Wszystkie dzieci Boga mają swój rytm”?
Sir WILLIAM GOLDING (na zdjęciu) urodził się 19 września 1911 w Newquay w Kornwalii, zmarł 19 czerwca 1993 w Perranarworthal. Pisarz, poeta, laureat Nagrody Bookera w 1980 i Nagrody Nobla w 1983, najbardziej znany z powieści „Władca much”. W 1930 rozpoczął studia w Oxfordzie na wydziale biologicznym, dwa lata później przeniósł się na anglistykę. 30 września 1939 ożenił się z Ann Brookfield, chemiczką analityczną. W 1940 urodził im się syn David, a w 1944 córka Judith. Golding wziął czynny udział w drugiej wojnie światowej. Walczył w Royal Navy. Uczestniczył między innymi w pościgu za niemieckim pancernikiem Bismarck oraz w operacji lądowania wojsk alianckich w Normandii, podczas której dowodził okrętem. Po zakończeniu działań wojennych wrócił do nauczania i kontynuował karierę pisarską. We wrześniu 1953 wysłał manuskrypt swojej najnowszej książki, odrzuconej uprzednio przez co najmniej dziesięciu wydawców, do oficyny Faber & Faber. I tym razem została odrzucona przez recenzenta, jednak nowy naczelny redaktor wydawnictwa, Charles Monteih, docenił jej wartość i we wrześniu 1954 ukazała się w księgarniach pt. „Władca much” (ang. „Lord of the Flies”). Sukces pisarski pozwolił Goldingowi na rezygnację w 1961 z pracy nauczyciela. W pięć lat po uzyskaniu Nobla został pasowany przez królową na rycerza i uzyskał tytuł szlachecki. Siedem lat przed śmiercią przeniósł się z żoną do Perranarworthal w Kornwalii, gdzie zmarł na zawał serca. Jego ciało zostało spopielone, a prochy pochowane na cmentarzu we wsi Bowerchalke w angielskim Wiltshire. Po jego śmierci ukazała się niedokończona książka „Dwoisty język”. Powieść „Władca much” została zekranizowana dwukrotnie w 1963 i 1990 roku. Natomiast na podstawie trylogii „Na koniec świata” nakręcono trzyodcinkowy miniserial BBC (2005) z Benedictem Cumberbatchem w roli głównej.
KONKURS CZYTELNICZY
Dzięki uprzejmości Zysk i S-ka Wydawnictwa (www.zysk.com.pl) ogłaszamy dla Czytelników portalu LADY’S CLUB konkurs, w którym można zdobyć 2 egzemplarze powieści Williama Goldinga „Widzialna ciemność”. Otrzymają je ci z Państwa, którzy pierwsi odpowiedzą na pytanie: Jak fachowo nazywa się sprzeczność zawarta w tytule powieści i na czym ona polega? Na rozwiązania czekamy pod adresem: redakcja@ladysclub-magazyn.pl.
REGULAMIN
1. Nagrodę w konkursie stanowią 2 egzemplarze powieści Williama Goldinga „Widzialna ciemność”, ufundowane przez Zysk i S-ka Wydawnictwo.
2. Rozdanie przewiduje 2 zwycięzców – każdy z nich otrzyma po jednym egzemplarzu książki.
3. Rozdanie trwa od 16 czerwca 2023 roku do wyczerpania nagród.
4. Do rozdania można zgłosić się tylko raz.
5. Zadanie polega na nadesłaniu odpowiedzi na pytanie: Jak fachowo nazywa się sprzeczność zawarta w tytule powieści i na czym ona polega?
6. Spośród nadesłanych odpowiedzi redakcja wyłoni 2 zwycięzców.
7. Wyniki zostaną ogłoszone pod informacją o książce na portalu LADY’S CLUB w sekwencji PAN BOOK.
8. Zwycięzcy mają 3 dni na przesłanie wraz z odpowiedzią na adres redakcja@ladysclub-magazyn.pl swoich danych do wysyłki nagrody drogą pocztową; w przypadku braku takiej informacji w wyznaczonym czasie zostanie wybrana kolejna osoba.
ROZWIĄZANIE KONKURSU. Pytanie: Jak fachowo nazywa się sprzeczność zawarta w tytule powieści i na czym ona polega? Odpowiedź: Chodzi o oksymoron, inaczej antylogię lub epitet sprzeczny – figurę retoryczną, którą tworzy się przez zestawienie wyrazów o przeciwstawnych znaczeniach. Jest to odmiana paradoksu o znaczeniu metaforycznym, na przykład zimne ognie, gorący lód, ciepłe lody, żywy trup, pracowity leń, sucha woda, śpiesz się powoli. Tytuł „Widzialna ciemność” też jest oksymoronem, gdyż zawiera sprzeczność znaczeniową. W ciemności nic nie widać. Książki otrzymują: 1) Radosław Kmiecicki, Gdynia; 2) Józefina Pracz, Świeradów-Zdrój. GRATULUJEMY! (wpis z 22 czerwca 2023)
