Postać księżnej Daisy von Pless od dawna budzi powszechne zainteresowanie. Jej historia, przypadająca na burzliwe dzieje Europy, nadal inspiruje i rozpala wyobraźnię. Przeszła niezwykłą drogę – od bajkowego życia w sławie, urodzie i luksusie, po samotność, kalectwo i nędzę.
MUZEUM HISTORYCZNE NA ZAMKU SUŁKOWSKICH W BIELSKU-BIAŁEJ
WERNISAŻ WYSTAWY 23 LUTEGO O GODZ. 18.00.
Księżna Daisy von Pless, czyli Mary Theresa Olivia Cornwallis-West, urodziła się 28 czerwca 1873 r. w arystokratycznej rodzinie Cornwallis-West z zamku Ruthin w północnej Walii. W wieku 18 lat wyszła za mąż za Hansa Heinricha XV Hochberga von Pless (1861-1938), najbogatszego księcia w Niemczech. Zamek w Pszczynie stał się jej domem, a współcześni szybko okrzyknęli ją Fairy Tale Princess (księżniczką z bajki). Ogromny majątek księcia i koneksje rodziny Cornwallis-West pozwoliły parze na wystawne i dostatnie życie. Wiele podróżowali po świecie, byli gośćmi najznakomitszych dworów Europy, uczestniczyli w balach, polowaniach, derbach i regatach. W pełni należeli do high-society tamtych czasów.
Jednak zachowania angielskiej księżnej nie znajdowały pełnej akceptacji w oczach niemieckich arystokratów. Daisy nie do końca poddawała się rygorom sztywnej etykiety pruskiej. W przeciwieństwie do niemieckich dam, z upodobaniem oddawała się działalności charytatywnej. Krytyka wobec niej rosła, a szczęśliwe lata dobiegały końca.
W 1910 r., po urodzeniu najmłodszego syna Bolko, Daisy zachorowała. Powoli też narastał kryzys w jej małżeństwie. Na osobiste nieszczęścia księżnej nałożyły się tragiczne wydarzenia w Europie, związane z wybuchem I wojny światowej. Jej pozycja polityczna i społeczna (Angielki, żony niemieckiego księcia) stała się niejednoznaczna, co skazało ją na samotność i odosobnienie, zarówno w ojczyźnie, jak i w kraju, w którym mieszkała.
Po 1914 r. losy Daisy potoczyły się jeszcze dramatyczniej. Utrata obojga rodziców, postępująca choroba, rozwód w 1923 r. i upadek fortuny księcia von Pless spowodowały znaczne obniżenie poziomu jej życia. Mieszkała najpierw we Francji, później w Monachium, stopniowo pogrążając się w biedzie. Otrzymanie zasądzonych alimentów było coraz trudniejsze z powodu zadłużenia majątków rodzinnych, a po dojściu Hitlera do władzy stało się niemożliwe, bo księżna nie była już obywatelką niemiecką. Jej sytuacja finansowa była katastrofalna. W 1935 r. musiała przeprowadzić się do zamku Książ na Dolnym Śląsku, należącego do Hochbergów. Zamieszkała w małym mieszkaniu w skrzydle budynku bramnego. Żyła skromnie, dzieląc los ze służącą Dolly, która opiekowała się mocno schorowaną księżną, poruszającą się na wózku inwalidzkim. W Książu zastała ją II wojna światowa. W 1941 r. Daisy, po zajęciu zamku przez hitlerowców, przeprowadziła się do Wałbrzycha (niem. Fürstenstein), do willi w kompleksie pałacowym Czettritzów, gdzie spędziła ostatnie dwa lata życia. Sparaliżowana i samotna, zmarła w całkowitej biedzie 29 czerwca 1943 r.
***
Negatywy z wizerunkiem Daisy wykonane zostały w studiu Lafayette w Londynie. Właścicielem zakładu był James Stack Lauder. Pod pseudonimem Lafayette założył w 1880 r. w Dublinie zakład fotograficzny, który wkrótce stał się najbardziej prestiżowym atelier w Europie. Jego zdjęcia odznaczały się techniczną doskonałością, uzyskiwaną dzięki oryginalnym patentom. W 1887 r. jego sława dotarła do Windsoru. Otrzymał wówczas propozycję wykonania zdjęcia królowej Wiktorii. Wkrótce sfotografował całą rodzinę królewską. Ten zaszczyt sprawił, że James Lafayette zdobył przywilej używania tytułu Fotografa Jej Królewskiej Mości. W owych czasach trudno było o lepszą reklamę, zakład odniósł ogromny sukces. Prócz filii w Londynie, w latach 90. XIX w. fotograf otworzył zakłady w Glasgow, Manchesterze i Belfaście. W atelier wykonywano zdjęcia największym osobistościom dworskim, ludziom z towarzystwa, artystom, wojskowym, a także gościom zagranicznym, począwszy od japońskich dyplomatów, skończywszy na afrykańskich książętach. Daisy von Pless, celebrytka tamtej epoki, wielokrotnie odwiedzała słynne londyńskie studio. Zachowane negatywy są niezwykle udanymi portretami księżnej, co świadczy nie tylko o talencie fotografa, lecz także o profesjonalizmie modelki. Wizerunek pięknej, czarującej i dostojnej kobiety przetrwał do dziś na szklanych negatywach. Eksponaty cudem ocalały z przeznaczonego do rozbiórki budynku w 1988 r., dzięki brygadziście Therry’emu Thurstonowi, który nie miał serca wyrzucić sterty szkieł i klisz z londyńskiego strychu.
Z archiwum Lafayette’a, przechowywanego w Victoria & Albert Museum w Londynie, wybrane zostały na bielską wystawę 42 zdjęcia o wielkości 15 x 12 cali (ok. 38 x 30 cm), przygotowane z pomocą najnowszego programu komputerowego i nowoczesnej techniki drukarskiej. Portrety Daisy i jej przyjaciół pochodzą ze szczęśliwego rozdziału życia księżnej, obejmującego lata 1897-1911. Można je analizować pod kątem ówczesnej mody, biżuterii, zwyczajów, a nawet frywolności życia prywatnego. Stanowią ważne źródło historyczne, posiadają ogromną wartość edukacyjną i wskrzeszają świat, który bezpowrotnie przeminął.
Kuratorami wystawy są Barbara Borkowy (tłumaczka pamiętników Daisy „Lepiej przemilczeć”) i Russell Harris.
Źródło: Muzeum Historyczne w Bielsku-Białej
„Księżna Daisy von Pless: szczęśliwe lata”, zamek książąt Sułkowskich – Muzeum Historyczne w Bielsku-Białej. Wystawa fotografii księżnej pszczyńskiej i jej przyjaciół, wykonanych na podstawie oryginalnych szklanych negatywów z lat 1897-1911, pochodzących z londyńskiego Studia Lafayette’a. Ekspozycję przygotowało Muzeum Zamkowe w Pszczynie we współpracy z Victoria & Albert Museum w Londynie. Fotografie można oglądać od 24 lutego do 23 kwietnia 2017.
Zdjęcia archiwalne Victoria & Albert Museum w Londynie
